Wprowadzenie
Leukodystrofia metachromatyczna (MLD) należy do wrodzonych chorób metabolicznych z grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych i odznacza się dużym uszkodzeniem istoty białej w mózgu. MLD to rzadka choroba dziedziczna, w której występuje zmiana (mutacja) w genie potrzebnym do wytwarzania enzymu o nazwie arylosulfataza A (ARSA) rozkładającego substancje zwane sulfatydami w lizosomach komórek w obrębie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, a także narządów wewnętrznych (zwłaszcza pęcherzyka żółciowego). Powodując objawy takie jak trudności w chodzeniu i postępującą utratę sprawności umysłowej. Choroba ta jest bardzo zróżnicowana jeżeli chodzi o problemy, które powoduje. Jest bardzo ważne, aby rodzice nowo zdiagnozowanego dziecka pamiętali o tej różnorodności. Istnieje wiele możliwych objawów, ale to nie oznacza, że Wasze dziecko będzie miało je wszystkie. Wszystkie dzieci oraz dorośli dotknięci MLD wraz z rodzinami są zaproszeni do wstąpienia do naszego Stowarzyszenia.
Jaka jest przyczyna choroby?
Leukodystrofia metachromatyczna jest chorobą spowodowaną niedoborem enzymu, czego wynikiem jest wadliwa aktywność enzymu: arylosulfataza A (ARSA). Niedobór lub brak tego enzymu prowadzi do gromadzenia sulfatydów stanowiących podstawową drobinę budowy osłonki mielinowej komórki nerwowej.
Czy są inne odmiany choroby?
W zależności od wieku wystąpienia pierwszych objawów klinicznych wyróżnia się następujące postaci kliniczne choroby:
W postaci późnoniemowlęcej pierwsze objawy to zahamowanie, a następnie regres (cofanie się) w rozwoju psychoruchowym, nadpobudliwość, zaburzenia chodu związane z obniżeniem napięcia mięśniowego. Charakterystyczną cechą jest to iż regres w sferze ruchowej zawsze przewyższa swoją dynamiką zahamowanie rozwoju intelektualnego. W postaci młodzieńczej objawy są podobne jak w postaci późnoniemowlęcej, z tym że mają mniejsze nasilenie i dużo wolniej postępują. Pierwszymi objawami mogą być trudności w nauce i zaburzenia zachowania. Postać dorosła ujawnia się w drugiej, trzeciej dekadzie życia, jednak nie wcześniej niż po okresie dojrzewania. Pierwszym objawem tej postaci jest opóźnienie umysłowe. Objawy neurologiczne, tj. ataksja (zaburzenia koordynacji kończyn dolnych i górnych, zaburzenia mowy oraz ruchów gałek ocznych), drgawki, zespół piramidowy (niedowłady kończyn pochodzenia centralnego), obwodowa neuropatia (schorzenie nerwów obwodowych bez ich stanu zapalnego, których nadczynność powoduje występowanie zaburzeń naczyniowo-ruchowych, nerwowość; także skłonność do zapadania na schorzenia układu nerwowego) pojawiają się bardzo późno. Choroba ciągnie się latami i nie ma określonego czasu jej trwania. Rodzice dziecka, u którego wystąpiły podobne objawy (jeden lub kilka) powinni pilnie skontaktować się z poradnią neurologii dziecięcej, poradnią chorób metabolicznych lub poradnią chorób rzadkich w celu wykonania badań diagnostycznych.
Jak dziedziczy się Leukodystrofię metachromatyczną?
Geny dziedziczone od naszych rodziców, maja wpływ na to, jak wysocy jesteśmy, jaki mamy kolor oczu i skóry. Niektóre geny, które dziedziczymy są recesywne, to znaczy że dziedziczymy gen, ale nie ma on żadnego wpływu na nasz rozwój. Leukodystrofia metachromatyczna jest właśnie powodowana przez taki gen recesywny. Jeżeli dorosły człowiek, który posiada nieprawidłowy gen ma partnera, który również jest nosicielem takiego samego genu wówczas w przypadku ich dzieci istnieje ryzyko 1 do 4, że dziecko otrzyma oba geny recesywne i wówczas będzie chore na tą chorobę. Prawdopodobieństwo, że rodzeństwo chorego dziecka może być nosicielem choroby wynosi 2 do 3. Jest możliwość sprawdzenia tego, ale choroba jest tak rzadka, że istnieje znikome prawdopodobieństwo spotkania partnera, który również będzie nosicielem, zakładając że partnerem nie będzie członek bliskiej rodziny. Wszystkie rodziny posiadające dzieci chore na leukodystrofię metachromatyczną powinny szukać pomocy i rady u swoich lekarzy lub specjalistów genetyki przed zaplanowaniem kolejnej ciąży.
Badania prenatalne
Jeżeli już posiadacie dziecko z Leukodystrofię metachromatyczną to istnieje możliwość przeprowadzenia badania prenatalnego na wczesnym etapie następnej ciąży w celu uzyskania informacji czy płód jest chory. Istotne jest, aby skontaktować się z lekarzem od razu, gdy pojawi się podejrzenie, że kobieta jest w ciąży. Jeśli mieliby Państwo jakiekolwiek problem proszę bezzwłocznie skontaktować się ze Stowarzyszeniem.
Leczenie
Na dzień dzisiejszy dostępne jest leczenie produktem terapii genowej atidarsagen autotemcel. Lek stosuje się u dzieci z MLD, u których występują mutacje w genie ARSA. Lek podaje się dzieciom z późnymi niemowlęcymi albo wczesnymi młodzieńczymi postaciami choroby, u których nie rozwinęły się jeszcze objawy; dzieciom z wczesną młodzieńczą postacią MLD z wczesnymi objawami klinicznymi choroby, mogące nadal poruszać się samodzielnie i u których nie pogorszyła się sprawność umysłowa. Ten rodzaj leku działa poprzez dostarczanie genów do organizmu. Substancja czynna leku to komórki macierzyste (komórki CD34+), pochodzące z własnego szpiku kostnego lub krwi pacjenta, które zostały zmodyfikowane tak, aby zawierały kopię genu produkującego ARSA i mogły dzielić się w celu wytwarzania innych typów krwinek.
W grupie pacjentów z postaciami późno-młodzieńczą i dorosłych, ale tylko u pacjentów bezobjawowych bądź z niewielkim nasileniem choroby zgodnie z najnowszymi (2024 rok) europejskimi rekomendacjami w zakresie diagnostyki i leczenia pacjentów z MLD, sugeruje się możliwość stosowania HSCT jako metody leczenia. Allogeniczne przeszczepienie komórek hematopoetycznych (HSCT) jest stosowane w leczeniu MLD już od trzech dekad. Komórki hematopoetyczne szpiku kostnego, krwi obwodowej lub krwi pępowinowej są w stanie przekroczyć barierę krew-mózg. Niemniej jednak zastępowanie komórek gospodarza z niedoborem ARSA przez komórki dawcy produkujące ARSA wynosi ok. 12-24 miesięcy do momentu ustabilizowania się choroby.
Źródła:
Szczegółowy wykaz chorych na chorobę Leukodystrofia metachromatyczna (Sulfatydoza) zdiagnozowanych w Polsce znajduje się w bazie danych Stowarzyszenia.